İdari Yargılama Usulü Kanununda düzenlenen olağanüstü kanun yollarından biri, Kanunun 51. maddesindeki “kanun yararına temyiz” kurumudur. İdari yargı yerlerinin kesin olarak verdikleri kararlar ile kesin olarak verilmemiş olmakla birlikte kanun yolu aşamasında, davanın taraflarının başvuru yapmaması sebebiyle kesinleşen nihai kararlar için kanun yararına temyiz yoluna başvurmak mümkündür.
Kanun yararına bozmada ilk şart; idare ve vergi mahkemeleri ile bölge idare mahkemelerinin kesin olarak verdikleri bir karar ya da istinaf ve temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşen bir karar olması gerektiğidir.
Kanun yararına temyiz sebebi olarak, İdari Yargılama Kanunu’nun 51. maddesinde, kesinleşen mahkeme kararının, “yürürlükteki hukuka aykırı bir sonucu ifade ediyor” olması gösterilmiştir. Yürürlükteki hukuktan kasıt yalnızca kanun hükümleri değildir, Anayasa, yasa, yazılı olmayan hukukun genel ilkeleri, uluslararası antlaşmalar, AİHM içtihatları, ulusal yargı yerlerinin içtihadı, tüzük, yönetmelik gibi bir bütün halinde düzenlemeler yürülükteki hukuk olarak değerlendirilir.
Kanun yararına temyiz yoluna başvurma yetkisi, Danıştay Başsavcısına aittir. Danıştay Başsavcısının her ne kadar bu temyiz yoluna kendiliğinden başvurma yetkisi olsa da, genellikle uygulamada, davanın taraflarından birinin Danıştay Başsavcılığına yazdıkları başvurular ile Danıştay Başsavcılığı bilgilendirilmektedir.
Danıştay Başsavcılığı kanun yararına temyiz başvurularını, kanunun aradığı koşullara uygunluğu bakımından inceler, daha sonra kesinleşen mahkeme kararının yürürlükteki hukuka aykırı olduğun konusunda başvurucunun talebini uygun bulursa, ilgili dava dairesine başvurarak, mahkemenin kesin kararını temyiz eder.
Danıştay Başsavcılığı kanun yararına temyiz talebini haklı bulmaz ise, başvuru sahibine, gerekçesini de açıklayarak isteğinin yerine getirilemeyeceğini bildirir.
Danıştay Başsavcılığının ilgili dava dairesine başvurusu sonucu, ilgili daire, talebi uygun bulmazsa, kanun yararına temyiz talebini reddeder. Eğer talep haklı bulunursa, yani söz konusu kesinleşen mahkeme kararını hukuka aykırı bulursa, kanun yararına bozmaya dair kararını verir. Ancak, kanun yararına temyiz incelemesi sonucu verilen kararlar, İdari Yargılama Usulü Kanununun 51. maddesi uyarınca başvuruya konu edilen mahkeme kararının hukuki sonuçlarını ortadan kaldırmaz. Bu kararların mahkemeler bakımından bağlayıcılığı da yoktur. Peki o zaman bu düzenlemenin yararı nedir?
Kanun yararına temyiz incelemesi sonucunda verilecek bozma kararının, kendi hukuki sonuçları vardır. Öncelikle, kanun yararına temyiz incelemesinin amacı, hukuk uygulamasındaki birliğin sağlanmasıdır. Bu kararlar ile emsal nitelik taşıyan, derece mahkemesinin hukuku yorumlamasında ve yargılama sürecinde yapılan hataların tekrar yapılmasının önlenmesi sağlanır.
Örneğin, idare mahkemesinin verdiği iptal talebinin reddi yönündeki kararlar kesin hüküm niteliği taşımaz ve bu tip kararların kanun yararına bozulması hukuki sonuç doğurabilir. Kanun yararına bozma kararının uyuşmazlığın esasına ilişkin bir hukuka aykırılık saptaması durumunda, hukuka bağlı idarenin uymakla yükümlü olduğu bir yargı kararı ortaya çıkar. Bu durumda idare, kanun yararına temyiz sonucu verilen bozma kararına uymakla yükümlüdür ve bu yükümlülük, ilgililerce talep konusu edilebilir niteliktedir.
Başka bir şekilde anlatmak gerekirse, ilk derece mahkemesinin kararı idari işlemin iptalinin reddine ilişkin bir kararsa ve bu kararı, açıkça hukuka aykırı olması nedeniyle, ilgili dairenin, kanun yararına bozması halinde, iptali reddedilen işlemin, idare tarafından geri alınması için, artık tekrar başvuru yapabilme imkanı doğar. Çünkü verilen kararın hukuka aykırı olduğu başka bir mahkeme kararı ile tespit edilmiştir. Hukuka uygun davranma yükümlülüğü altındaki idare, bu kararın gereğini yerine getirmek durumundadır. Hukukta birliğin kurulması da bu yolla sağlanabilir.
Son olarak şu hususu da belirtelim, Kanun yararına temyiz sonucu Danıştay ilgili dairesince verilen kararlar, Resmi Gazete’de yayınlanır.
Dileğim, okurlara faydalı olsun…
Av. Aslıhan Gürbüz Sevim
Şubat 2021
Yararlanılan Kaynaklar
Turgut Candan, İdari Yargılama Usulü Kanunu, Yetkin Yayınları, 2020
© Bu sitedeki yazılar site ve yazar ismi kaynak gösterilmeden kullanılamaz.